Gradina predstavlja jednu od najznačajnijih strateških tačaka na Bosutu. Zanimljivo je da je ovo mesto kao toponim još 1633. godine označena sa „Gradina“. Verovatno je već tad bio poznat njegov karakter arheološkog lokaliteta. Naselje koje je kontinuirano postojalo na ovom mestu tokom šest hiljada godina najbolji je pokazatelj njegovog značaja. Moguće je da su se na ovom mestu ukrštali putevi, kako vodeni tako i kopneni iz pravca Fruške Gore i sa juga, iz pravca reke Save. Život na ovom mestu je nastavljen i tokom kasne antike i srednjeg veka. Selo Mala Vašica, zabeleženo 1430. godine, nalazilo se u odbrambenom rovu Gradine. Mala Vašica je ostala na prostoru Gradine sve do oko 1715. godine kada je preseljena na današnju lokaciju.
Značajno je spomenuti da je u 15. veku, u morovićkom arhiđakonatu, zabeleženo selo Strug, čiji su meštani držali skelu preko nekog vodotoka. Moguće je da se ovo selo nalazilo u okolini Gradine, i da je po njemu nazvan kanal Struga.
Godine 1613. papski delegat Bartol Kašić prilikom putovanja iz Morovića u Marince (ovo selo danas nepostoji, a nalazilo se u ataru Ilinaca) išao je duž desne obale Bosuta. Na drugu obalu Bosuta je prešao kod Gradine, ali se ne navodi da li je postojao most ili skela. U literaturi se pominje da je tokom turskog perioda (16-17. vek) postojao most kod Gradine. Ovaj podatak, iako može da se veže za putovanje Bartola Kašića, ostaje nepotvrđen.
Sledeći podatak potiče iz 1808. godine kada su meštani Šida i Berkasova dobili dozvolu od Vojne komande u Petrovaradinu za gradnju mosta na Bosutu kod Gradine. Meštani ovih naselja su morali sami sagraditi most. Uz dogovor sa mesnim vojnim jedinicama, bili su dužni da most čuvaju i popravljaju. Most je ubrzo i sagrađen. Iako su Šid i Berkasovo sagradili most o svom trošku, ipak su morali da plaćaju prelaz preko njega. Tako su 1826. berkasovački knez i eškut postigli dogovor sa Đukom Dobrojevićem iz Male Vašice da, za tu godinu, Berkasovo za svoje meštane plati mostarinu u iznosu 35 forinti. Vrhovna vojna komanda u Petrovaradinu izdala je naređenje 1831. godine da se most kod Gradine popravi i to na teret Šida i Berkasova.
Koliko je ovaj most trajao nije poznato. Pola veka kasnije, 1880. godine započeta je gradnja novog mosta. U izveštaju Šime Ljubića je navedeno da je tada napravljen prvi most na Gradini, što upućuje na pretpostavku da je duže vreme saobraćaj preko Bosuta obavljan skelom. Pažnju Ljubića je privuklo otkriće artefakata iz arheoloških slojeva i tada je Gradina prvi put zvanično zabeležena kao arheološki lokalitet.
Može se zaključiti da su drveni mostovi građeni preko ravničarskih reka poput Bosuta trajali oko 20-30 godina. Tako je nov drveni most kod Gradine sagrađen 1915. godine. Most je sagradila Hrvatska zemaljska vlada u vrednosti od 180.000 kruna. Ovaj most je stradao tokom prvog svetskog rata. Zbog dotrajalosti se srušio 1926. godine. Narednih trideset i pet godina saobraćaj preko Bosuta kod Gradine obavljan je skelom. Zanimljivo je da su se u vreme izgradnje ovog mosta još uočavali ostaci zidanog mosta („ćuprije“) preko kanala Struge kod Gradine.
Iz perioda kada je saobraćaj preko Bosuta obavljan pomoću skele potiču dve zanimljive priče. Posle rušenja mosta, u vodi su ostali šipovi. Krajem dvadesetih godina 20. veka jedan Šiđanin je, i pored upozorenja da to ne čini, skočio sa jednog šipa u vodu i glavom udario u drugi šip. Posledice su bile tragične – mladić se udavio. Meštani Male Vašice nisu dozvolili da se njegovo telo prenese u Šid kroz njihovo selo, jer se verovalo da se nošenjem utopljenika kroz naseljeno mesto izaziva led. Zbog toga je telo mladića ležalo na plaži dva dana, prekriveno žitarama kako bi ga zaštitili od muva. Telo mladića je tek druge noći preneto u Šid, i to zaobilaznim putem, kroz atar Trnjaci. Ovo nije bio usamljen slučaj. U protokolima umrlih može se naći više takvih slučajeva. Često su utopljenici sahranjivani na samoj Gradini. Glavni akter druge priče je prošao mnogo bolje od prethodnog. U pitanju je izvesni Mija iz Lipovca koji se jedne noći vraćao kući pijan. Uz put je zaspao na kolima pa su konji prateći put sami išli. Na žalost umesto ka skeli, konji su prateći put otišli ka porušenom mostu i pali u Bosut zajedno sa kolima i Mijom. Jedan konj je na mestu polomio vrat, drugi noge, dok se Mija samo malo ogrebao.
Na ovu bosutsku skelu je moglo da stane najviše šest konjskih zaprega, s tim da su svi na skeli bili dužni da pomognu u vuči sajle. Prema priči starih Vašičana, jednom je u toku oluje ustalasani Bosut prevrnuo skelu pa su se podavili svi koji su bili na njoj.
Čini se da je most na Bosutu kod Gradine bio daleki predznak (a može postati i simbol) sadašnjih političkih kampanja. Godine 1931. održani su izbori za dunavskog bana. U toku predizborne kampanje jedan kandidat je obećao most na Bosutu. Kako bi glasače ubedio u svoju iskrenu nameru sproveo je i licitaciju za gradnju betonskih stubova za gvozdenu konstrukciju mosta. Izbori su prošli, kandidat je osvoji svoje željeno mesto a potom povukao sav materijal sa Gradine. Na most se moralo čekati još trideset godina.
Novi drveni most je sagradila vojska u toku jula i avgusta meseca 1958. godine. Za potrebe radova isečeno je 1600 kubnih metara drveta u batrovačkim šumama. Prilikom probijanja velikog useka kroz lokalitet i podizanja nasipa preko rova i lokaliteta u dužini od 40 metara, iskopano je oko 4000 kubika zemlje. Tada su u velikoj meri oštećeni kulturni slojevi na lokalitetu. Ovaj most je trajao oko dvadeset godina. Na njegovom mestu je sagrađen današnji betonski most.
Geostrateški značaj naselja u slivu Bosuta danas nije ni blizu kao u prošlosti. Stanovnika na obalama Bosuta je sve manje, sudbina sve jednostavnijih ali želja za nečim boljim i spokojnijim nikad nije bila jača. Kao i biblijskoj Evi i njenom grčkom pandanu Pandori, ostaje nam nada da nas nekad, negde, sa druge strane reke, čeka nešto bolje.
Autor teksta: Radovan Sremac
(Autorska prava zadržana. Zabranjeno je korišćenje materijala bez dozvole vlasnika sajta)